Deney sonuçlarını merakla bekliyorduk. Zira hocamız öğrencilerine beşer dakikalık iki ayrı süre vermişti. Önce gözlerimizi kapatmıştık. Öldüğümüzü varsayıp, bize kaliteli bir insan hissi veren ve gerçekten mutlu eden davranışlarımızı düşünmüştük. Sonra gözlerimizi açıp aklımıza gelenleri yazmıştık.
Hocamız, derste ilginç bir uygulama yaptırmıştı. Çok etkilendiğim için hiç unutmam. Etkilendim çünkü yıllar önce köy odasında yaşadığım bir deneyim, seneler sonra Londra'daki doktora sonrası dersimde karşıma çıkmıştı.
Çocuk ve gençlerin akranlarına karşı zorba davranışlarının giderek çoğaldığına ve çeşitlendiğine değinmiştik. Nitekim gelişme dönemindeki zihinlerde maddi ve duygusal şiddete yönelik genetik potansiyel, dijital dünyanın sağladığı imkanlarla öğrenilmiş şiddet olarak yayılıyor.
Öğrenilmiş şiddet yeryüzünde hızla yayılıyor. En çarpıcı delillerden biri çocukların ve gençlerin birbirlerine verdikleri zararların giderek artmasıdır. Literatüre yerleşen akran zorbalığı çoğu zaman saklandığı için farkında olamıyoruz.
Yaşını almış bir iş insanımızla konuşuyorduk. Vaktiyle köyden İstanbul'a gelmiş. Çeşitli işlerde çalışmış. Laleli'deki hamallık günlerini anlatırken gözleri doluyor. Sonra kendi işini kurmuş. Yirmi metrelik bir tostçu dükkanından büyük bir gıda grubuna dönüşen zorlu bir yolculuk. Tipik bir aile şirketinin kurucu lideri.
Bazen kavramlar herkes için aynı anlamı taşımaz. Aşk, sevgi, liderlik, merhamet, hayat, ölüm…
Derin zekalar, renkli kişilikler, zenginler, fakirler, hocalar, okumuşlar, cahiller, sağlıklı olanlar, hastalar, güzeller, yakışıklılar, ustalar, çıraklar, mutlular, mutsuzlar, iyiler, kötüler, gençler, yaşlılar… Cenazeden cenazeye koşuyoruz. Çember daralıyor. Hepsi anlaşmış gibi hayattan kopup ölüme koşuyor. Nedir bu ölüm telaşı?
Bir kış günü yine yollardayız. Eskiden saatlerce, günlerce süren bol kıvrımlı yollar kısalmış. Geniş asfaltları, kocaman köprüleri, viyadükleri, dağları delen tünelleri geçiyoruz. Bize ait ruhumuzun coşkusuyla bize ait devletin vatan topraklarında yol almanın huzurunu yaşıyoruz. Mesafeleri katetme hızına inat yolculuğun tetiklediği anlam arayışı zihnimize akın ediyor.