PARFÜM

Yonca ORTAN 09 Eki 2022

Yonca ORTAN
Tüm Yazıları
16. ve 17. yüzyıllarda Avrupa'da insanların senede bir kez yıkanması nedeniyle bir ihtiyaçtan yaygınlaşan parfüm aslında çok uzun yıllar önce keşfedilmiş. Parfüm kavramı ilk olarak Antik Mısır, Kıbrıs ve Mezopotamya bölgesinde ortaya çıkmıştır.

16. ve 17. yüzyıllarda Avrupa’da insanların senede bir kez yıkanması nedeniyle bir ihtiyaçtan yaygınlaşan parfüm aslında çok uzun yıllar önce keşfedilmiş. Parfüm kavramı ilk olarak Antik Mısır, Kıbrıs ve Mezopotamya bölgesinde ortaya çıkmıştır. Kelime kökenine baktığımızda ise Latince "perfumum" kelimesinden gelmektedir. Latince bir kelime olan "perfumum", "uçup giden, uçucu" gibi anlamlara gelmektedir. İlk çağlarda parfüm kullanımı genel olarak kutsal kabul edilen otların yakılması şeklinde ortaya çıkmıştır. Yani günümüzde tütsü şeklinde kullandığımız uçucu koku türevleri, bilinen en eski parfüm çeşitleridir. İlerleyen süreçlerde parfümün kullanımı, Romalılar ve Araplar tarafından damıtma yöntemiyle geliştirilmiştir.

Milattan önce 2000'li yıllarda, Mezopotamya bölgesinde Tapputi adında bir kadın yaşamıştır. Tapputi, bilinen ilk kimyager ve parfüm üreticisi olarak kabul görmektedir. Yaşadığı yıllarda Kraliyet sarayında hayatını sürmüş; çeşitli bitkileri kullanarak güzel kokular üretmiştir. Yapılan arkeolojik araştırmalardan elde edilen çivi yazılı tabletlerde yine parfüm üreticisi olduğu şeklinde bahsi geçmektedir. 

2003 yılında yapılan arkeolojik kazılarda, bilinen en eski parfüm ve parfüm üretim tesisi Kıbrıs'ta bulunmuştur. Yapılan tahminlere göre bulunan bu yapılar yaklaşık 4000 yıllıktır. Kıbrıs'ın Pyrgos kasabasında bulunan bölgede tarihte bilinen ilk parfüm fabrikası da keşfedilmiştir. Burada çeşitli bitki kalıntıları ve o dönemde parfüm yapımında kullanılan aletler bulunmuştur. 

9. yüzyılda, günümüzde Irak topraklarında kalan bölgede El-Kindi adında Müslüman bir bilim adamı yaşamıştır. Kindi, yaptığı çalışmalar sayesinde parfümün özellikle elde ediliş yöntemlerindeki gelişmesine oldukça faydalı katkılarda bulunmuştur. "Parfümün Kimyası ve Distile Yöntemleri" adında bir kitabı da bulunmaktadır. Bu kitapta 100'ün üzerinde çeşitli bitkilerden elde ettiği koku ve uçucu yağların reçetesi bulunmaktadır. Aynı zamanda kitapta 107 farklı koku elde ediliş metodundan bahsedilmektedir. Parfüm elde etmek için kullanılabilen bir "imbik" tarifi de yine bu kitapta geçmektedir. El-Kindi, Avrupalılar tarafından "Alkindus" adıyla bilinmektedir. Tarih kayıtlarında aynı zamanda ilk İslam filozofu olarak geçmektedir.

Diğer bir bilim adamı olan İbn-i Sina, günümüzde de yaygın şekilde kullanılan, damıtma metoduyla bitkilerden yağ çıkarma işlemini geliştirmiştir. İbn-i Sina bu metodu geliştirmeden önce, parfümler çoğunlukla çeşitli güzel kokulu bitkilerin ezilmesi ve karıştırılması yoluyla elde ediliyordu. İbn-i Sina, çalışmalarında özellikle gülün taç yapraklarını kullanmış ve damıtma metodunu geliştirmiştir. Bu çalışma sonrası parfüm sektöründe önemli bir ilerleme kaydedilmiş oldu.

Parfümün Avrupa'da yaygınlaşması 1200'lü yıllara tekabül etmektedir. Parfüm ile ilgili bilgiler o dönemde yaşayan keşişler tarafından Avrupa içlerine yayılmıştır. 1370'li yıllara gelindiğinde ise tarihteki ilk alkol bazlı parfüm üretilmiştir. Bu ilk alkol solüsyonu içeren parfüm, o dönemde güzelliğiyle ünlü olan Macar Kraliçesi' Queen Elizabeth'e ithafen yapılmıştır.  Günümüzde bu parfüm tarifi hala kullanılmaktadır ve adı "Macar Suyu" olarak bilinir. O dönemde güzelliği ile dillere destan olan Queen Elizabeth'in cazibesinin üretilen ilk alkol içerikli parfüm olan "Macar Suyu"ndan geldiğine inanılıyordu.

Parfüm endüstrisi keşişler tarafından taşınan bilgiler sayesinde aslında ilk olarak İtalya'da gelişmiştir. Günümüzde ise parfümeri sektörünün başını Fransa çekmektedir. Bu eksen kaymasının sebebi ise 1519 - 1589 yılları arasında hüküm süren İtalyan asıllı Fransız Kraliçesi Catherine de' Medicine olduğu düşünülmektedir. Kendisi uzun yıllar boyunca Fransa yönetiminde etkili olmuştur. Catherine'in sarayında Rene Bianchi adında bir parfüm üreticisi yaşamaktaydı. Kraliçe Catherine, kılıçla öldürmek istemediği düşmanlarını zehirleyerek öldürmek için yanında Rene Bianchi'yi çalıştırıyordu. Rene sayesinde Fransa, parfüm sektöründe hayli ilerleme kaydetmiş; özellikle Fransa'nın güneyinde parfümeride kullanılan bitkilerin yetiştirilmesine de katkı sağlamıştır. 

16. ve 17. yüzyıllar arasında parfüm amacı dışında kullanılıyordu diyebiliriz. Günümüzde amacı güzel kokmak olan parfüm, o dönemlerde vücuttaki kötü kokuları bastırmak niyetiyle kullanılıyordu. 1693 yılında Giovanni Paolo Feminis tarafından "Aqua Admirabilis" adıyla, günümüzdeki "eau de cologne" türünde bir koku üretildi. O dönemde bu koku hayli popüler oldu. Feminis, meslek olarak berberdi. Güzel kokunun kullanım amacını doğru şekilde yaygınlaşmasına katkı sağlayan isim olarak kayda geçti. 

18. Yüzyıldan itibaren İtalya ve Fransa koku üretiminde kullanılan bitkilerin yetiştiriciliğine önem vermeye başladı. Özellikle Grasse ve Sicilya bölgelerinde hammadde üretimine yönelik tarım alanları yaygınlaştı. Günümüzde parfüm sektöründe Fransa ile beraber İtalya başı çekmektedir.

Parfüm tarihçesinden bahsederken Chanel no.5'den bahsetmemek yanlış olur. Chanel No.5, dünya üzerinde tamamı sentetik hammaddelerden üretilen ilk parfümdür. Coco Chanel tarafından ilk defa 1921 yılında satışa sunulmuştur. Bu koku aynı zamanda Marilyn Monroe'nun parfümü olarak da nam salmıştır. Ayrıca dünyanın en çok satılan parfümü unvanını da elinde bulundurur.