Irak'ta Şii siyasi çatı kuruluş Koordinasyon Çerçevesi’nin, başbakan adayını açıklamasının ardından Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr sokak protestolarını başlattı ve süreç Irak parlamentosunun işgaline kadar geldi. Irak’ta siyasi bir yangın var.

IRAK ÇIKMAZ SOKAK

Eylül 2019’da o dönem görevde olan başbakan Adil Abdülmehdi Irak Karşı Terör Biriminden üst düzey Korgeneral Abdülvahab El Saadi’yi görevden alıp başka bir göreve atadı. Saadi bu kararı kabul etmedi. Irak siyasetinde bazı isimler Saadi’ye destek verdi. Siyasetteki gerginlik sokağa taştı. Ekim 2019’da öfkeli gençler Bağdat’ta sokağa indi ve gösteriler başladı. Kalabalıklar rüşvet, yolsuzluklar ve kamu idaresinde ve yapılan hizmetlerin yetersizliğine tepki olarak ülkeye yayılan gösterilerini aylarca sürdürdü. Güvenlik güçlerinin müdahalesi ile onlarca kişi hayatını kaybetti.

İran’a yakın olan dönemin Başbakanı Adil Abdülmehdi bu süreçte 29 Kasım 2019’da istifa etti.

3 Ocak 2020’de İran Devrim Muhafızlarının Kudüs Gücü Komutanı General Kasım Süleymani ve Irak milis gücü Ketaib Hizbullah komutanı ve Haşdi Şabi’nin ikinci ismi Ebu Mehdi El Mühendis Bağdat Uluslararası havalanında ABD unsurları tarafından yapılan drone saldırısı ile öldürülmesi ise Bağdat’ı yeni bir çukura itti. İkili Irak başbakanı Kazimi ile gizli bir görüşmeye gittikleri ise kaynaklarca aktarıldı.

Ekim 2019’da sokağa çıkanlar devam ederken bu saldırı sonrası ABD karşıtı göstericilerin de sokağa inmesiyle ülke yangın yerine döndü. Gösteriler 2021 ortalarında ancak pandemi salgınının etkisi ile sonlanabildi. Ülkede iki yılan yakın sokak eylemleri yaşanmış oldu.

Ekim 2021’de Irak’ta ertelemeli seçimler yapıldı. Sadr hareketi 329 sandalyeli parlamentoda 74 sandalye kazanarak seçimlerden birinci çıktı. Kanun Devleti Koalisyonu 37, KDP 32, Fetih Koalisyonu 17, YNK-Goran (İttifak) 16, Ezim 14, İmtidad 9, Yeni Nesil Hareketi 9 sandalye elde etti. Diğer 40 parlamenter ise bağımsız adaylar, kota ve birer parlamenter çıkaran parti ve gruplardan oluştu.
Irak’ta cumhurbaşkanı Kürtler (KDP ile KYP anlaştığı isim) başbakan Şii Araplardan ve meclis Başkanı Sünni Araplardan oluşan bir sistem ABD tarafından dayatıldı. Genelde kuralan hükümetlerde dışişleri bakanı Kürtler, savunma bakanı Sünniler, iç işleri bakanı ise Şiilerden oluşan bir paylaşım vardı. Hükümette Başbakan destek veren siyasi gurupların kabul ettiği bir isim oluyor.Seçilecek bakanlar ise her gurup / parti kendi içinde tespit ediyor. Hükümeti kuran partinin ya da ittifakın vekil sayısı ve gücü ne olursa olsun diğer parti ve hareketlerden bakanlarda kabinede yer alıyor. Irak’ta son dönemlerde kısa süreli hükümetler ortaya çıktı.

SADR VEKİLLERİNİ MECLİSTEN ÇEKTİ

Mukteda es-Sadr mecliste hükümet kurma çalışmalarından istediğini alamayınca 74 milletvekilini istifa ettirdi. İstifa eden 74 vekilin yerine 2. sırada oy alan diğer adaylar hak kazandı. Oluşan denge eski iki ittifakı Sadr – Sünni - Barzani ittifakı ve Koordinasyon Çerçevesi – Talabani – Yeni Kuşak değiştirdi. Koordinasyon Çerçevesi oluşturan partiler avantajlı hale geldi.Koordinasyon Nasr, Ülke ve Kanun, Hikmet, Fetih İran yanlısı siyasi çizgiden oluşuyor. Koordinasyon Çerçevesi Muhammed Şia Sudani’yi aday gösterince Sadr düğmeye bastı ve sokaktaki etkisini gösterdi. Sadr yanlısı gençler Yeşil Bölgeye girerek Parlamento’yu iki kez işgal ettiler ve ikincide parlamentodan ayrılmadılar. Bağdat’ta siyasi yangın sokağı sardı.
Irak Cumhurbaşkanlığı için ise bölgesel yönetime her zaman ayrılan koltuklar için kavga var. KDP ve KYB anlaşamadı. Irak Kürt Bölgesel Yönetimi Başkanlığını KDP, Irak Cumhurbaşkanı da KYB’den seçiliyordu. Ancak KDP artan siyasi gücünü öne sürerek Irak Cumhurbaşkanlığında istedi. KYB ise mevcut dengenin devamını istiyor.

Sadr en son açıklamalarında devletin sıfırlanarak yeniden kurulmasını istiyor. Rejim değişikliğinden kurumların yeniden kurulmasına kadar birçok talebi var.
Irak potansiyel bir sokak gösterileri ve sonrası çatışma riski ortada duruyor. Hepsi silahlı olan Şii grupların çatışması ülkeyi kana boğar. 2021 seçimlerden sonra ortaya çıkan tabloda İran destekli grupların meclisteki koltuklarının çoğunu kaybetmesi İran’ın Irak’taki etkisinin azalacağının sinyali olarak görüldü.

Irak Ordusunun bir çatışma ortamı doğması durumunda sert müdahale ederek yönetime el koymasıdır olası çatışmalardan ne yapacağı belirsizliğini sürdürüyor. Bir iç savaşta ordu mensupları ve milis örgütler kendilerini ait hissettikleri gruplar/kurumlarla hareket edebilir. Bu da devlet yoksunluğunun devamı iç savaşa sürüklenme sürecini hızlandırır.. Evet Irak’ta Bağdat yangını devam ediyor…